Nú skal "skafið af beinunum".

Í aðdraganda  boðaðra  niðurskurðaráætlana ætla ég að leggja mitt af mörkum til að bera hönd fyrir höfuð minnar heimabyggðar og tala þá eðlilega út frá því sem mér stendur næst.  Ég fer vítt og breytt en ég vil taka  fram að það er langur vegur frá að hér sé mannlífið í einhverjum eymdargír.  Fólkið í samfélaginu unir nokkuð glatt við sitt og er vant því að þurfa að leggja sitt af mörkum til að gera gott betra hvort sem það er í gegnum öflug félög, atvinnustarfssemi eða sjálfstæð vinnuframlög. Íbúar víla  fátt fyrir sér að takast á við.  Hér eru ágætis skólar, íþróttamannvirki og yfirleitt fín grunnþjónusta sem hvert samfélag þarf á að halda.  Samfélagið hefur farið í gegnum, hagræðingarferli á ýmsum sviðum til sparnaðar sumt hefur gengið okkur nærri.  Um þessar mundir hangir  skuggi yfir.  Skuggi sem táknar breytingar, skuggi hárbeitts niðurskurðarhnífsins sem ég get ekki betur séð en að muni nánast skafa það litla sem eftir er af beinunum ef svo má að orði komast. 

Því er ekki hægt að taka með þegjandi þögninni.

Samtakamáttur íbúanna  er mikill og sér í lagi þegar á reynir en birtingarmynd þessa máttar er hins vegar ekki alveg augljós  mér  um þessar mundir og röddin er dauf.   Reyndar sá ég skrif atvinnumálanefndar sveitarfélagsins um samgöngumál og fleira í nýlegri fundargerð sem vitnað hefur verið í og það er auðvitað bara af hinu góða. Eins má nefna viðtöl við sveitarstjórann í Tálknafirði. Þetta er a.m.k það sem ég hef orðið vör við.  

Það sem yfir fámennar byggðir landsins og þá  um leið fólkið  í litlum sjávarplássum og sveitum suðursvæðis Vestjfarða  gengur og hefur gengið mjög mörg undanfarin ár er æði margt og misjafnt. Ástæður sömuleiðis ýmsar og margt sem tvinnast saman í orsökum þeirrar þróunar það nokkuð sem ég  er ég ekki svo grunnhyggin að gera mér ekki grein fyrir.

 Þegar horft er til baka og þá áratugi aftur í tímann þykist maður sjá  augljós merki um  hvert  stefnt hefur.  Byggðin  á svæðinu er mundi ég halda með viðkvæmasta móti eins og staðan er í dag.   Áhrif breytinga eru æði hröð.  Miðað við stöðuna eins og hún er í dag gæti maður haldið að byggðinni hafi verið ætlað á teikniborðinu að verða fámenn útkjálkabyggð, það hafi bara hreinlega verið stefnan.  Hvað hef ég fyrir mér í því ?  Jú sé horft til baka virðist sem þróunin hafi einfaldlega öll verið í þá áttina þ.m.t  afleiðingar ýmissa miður góðra ákvarðanna. Samfélagsgerðin og ásýnd er gjörbreytt.  Auðvitað má segja að þróun byggðar okkar svæðis hafi verið í takt við þróun svipaðra byggðarlaga annars staðar.  Atvinnu og þjónustuskerðing fólksflótti og aftur fólksflótti, þó hér hafi hún að  sumu leiti þróast á verri veg en almennt hefur gerst  á landvísu.

Þá sér í lagi  sé horft til vegamála. Vegamálin eru sér kapítuli út af fyrir sig, bara hneisa hreint út sagt.  Það er  ekki bara okkar hagur að vegasamband sé gott, það skiptir landsmenn alla máli og hvað öryggi varðar skiptir það heilmiklu máli.  Þetta veit hvert mannsbarn, svo mikið hefur verið rætt og ritað um vegina hér.  Við erum  afar illa sett í dag þegar niðurskurðarhníf Ríkisstjórnarinnar verður beitt af fullum krafti.  Við sem höfum lengi vonast eftir efndum loforða,  verðum nú  sökum seinkunnar  og  vanefnda   fyrir margfalt þyngri skelli ef fer sem horfir. 

Mér er skapi næst að spyrja:  Hvað höfum við til saka unnið ?

Þessi mál snúast jú um peninga, en ekki síður um VIÐHORF OG ÁHERSLUR.

En  svo ég snúi mér  að því sem varð  tilefni skrifa minna, viðkvæmu ástandi og horfum byggðar á suðursvæði Vestfjarða.  Það  má segja að í  dag séum  við íbúarnir örugglega   sammála  um að framtíðarhorfur séu í daprari  kantinum, það er fátt sem gefur tilefni til bjartsýni eftir niðurskurðarfréttir síðustu daga.

 Við sem byggjum samfélagið hér í Barðastrandarsýslum erum,  leyfi ég mér að segja nokkuð  sammála um að fyrir löngu sé komið nóg af sveltiviðhorfi og frestunum  hins opinbera.  Svelti og vanhugsuðum aðgerðum sem ég get ekki  látið hjá líða að álíta svona innra með mér að jaðri  við fyrirlitningu á okkur fólkinu sem hér býr. En ég vil þó seint gera ráðamönnum upp slíkar hugsanir.  

Í fámenninu verður eðlilega meira vart við niðurskurð en ella það gera sér allir grein fyrir því. Minnstu breytingar eru fljótar að hafa áhrif og það margfeldisáhrif sem segir sig sjálft að eru skamman tíma að telja. Fólk sér sig oft á tíðum knúið til að yfirgefa heimahagana.  Aldrei man ég eftir vangaveltum um sértækar aðgerðir til að aðstoða fólk sem yfirgefur heimkynni sem verða fyrir áföllum, svo sem stórfelldri atvinnuskerðingu eða öðrum breytingum af völdum ákvarðanatöku.  

Aldrei nokkurn tíma.

Fyrir nokkrum árum stefndi í að áætlun um mannsæmandi vegi yrði að veruleika, því fögnuðum við svo sannarlega en  eins og staðan er í dag stefnir ekki í að sú áætlun verði að veruleika í nánustu framtíð.   Fyrir skömmu þurfti að leysa Vestmannaeyjaferjuna Herjólf af og þá var Breiðafjarðarferjan Baldur fengin í það hlutverk eins og alþjóð veit sökum frétta af sífelldum vandræðum við  að koma Baldri á milli lands og Eyja. 

Skipið er jú ekki gert fyrir siglingar við þessar aðstæður, s.s. siglingu fyrir opnu hafi með einhverri ákveðinni   ölduhæð.  Á meðan Baldur var í afleysingunni þyngdist  umferð  landleiðina sem ráðamenn vita að er á köflum handónýtur vegur og nánast ein hola.  Myndir vegfarenda af holóttum vegunum fóru eins og rauður þráður um netið  og sömuleiðis greinar um málið bæði þar og að minnsta kosti í einu dagblaðanna.

Fisk og vöruflutningar eru oft í viku af  svæðinu og inná það og  umferð er töluverð  á meðan fært er, því fólk er mikið á ferðinni  Nú heyrast fréttir af því að ferðum ferjunnar Baldurs eigi að fækka og eins  að mokstursdögum  verði   fækkað á landleiðinni yfir vetrartímann.  Við þessar fréttir bregður okkur illilega, við erum algjörlega háð  traustum og góðum samgöngum.

Fyrir nokkrum  árum var lofað af hálfu hins opinbera að flytja störf með a.m.k fjórum stöðugildum  hingað Vestur.  Einhver undirbúningsvinna v/þessa varð sýnileg en síðan ekki söguna meir,  - það ferli virðist í dag týnt og tröllum gefið.  Hvað varð um þessi störf ?

Hér á svæðinu er ágæt Heilbrigðisstofnun, og undir hatti hennar er heilsugæsla og sjúkrahús, að því er ég best veit sæmilega útbúið með hæfu  starfsfólki  s.s hjúkrunarfræðingum, sjúkraliðum svo fátt eitt sé talið.  Staðan á Heilbrigðisstofnuninni  er fyrir löngu orðin sú að tveir læknar sem eru ekki búsettir hér, koma og eru viku  í senn.  Nú um hríð hefur annar komið að sunnan en hinn frá Ísafirði með tilheyrandi skrautlegheitum sem ferðamáti á milli Ísafjarðar og Barðastrandarsýslu  kallar á yfir veturinn.    Engin ljósmóðir er lengur starfandi á svæðinu  og því engar barnsfæðingar  á sjúkrahúsinu.

Yfirstjórn lögreglumála var færð til Ísafjarðar.  Um tíma vann hér yfirmaður frá Ísafirði og ók hér á milli til að sinna vöktum, það fyrirkomulag stóð stutt og  varð því úr að yfirmannsstöðunni var aftur komið til fyrra horfs þ.e.  til manns með búsetu á svæðinu. Yfirstjórn lögreglunnar er þó  áfram á Ísafirði eins og varð eftir fyrrnefnda tilfærslu.   Það sér það hver lifandi maður sem þekkir til á Vestfjörðum að svona samvinna stofnanna og embætta á Vestfjörðum er mjög erfið og eiginlega illframkvæmanleg miðað við núverandi stöðu samgöngumála.  Skipan mála við  starfsstöð lögreglunnar hér  hefur  breyst hratt á skömmum tíma.  Í dag gengur illa að manna stöður, sem er reyndar  vandi á landsvísu að mér skilst.  Í dag hafa  tveir vakthafandi lögreglumenn af fjórum  ekki fasta búsetu hér.

Staða sýslufulltrúa við Sýslumannsembættið á staðnum  er aflögð fyrir nokkrum árum.  Nú í erfiðleikunum sem að þjóðinni steðja er meðal niðurskurðartillagna að Sýslumannsembættum  landsins  verði fækkað svo um munar eða úr tuttugu og fjórum í sjö.  Það saxast þá á eina lykilþjónustuna á svæðinu.  Staða Sýslumanns sem verið hefur hér um áratuga skeið verður aflögð, það þykir okkur miður.

Mér þætti forvitnilegt að sjá sparnaðartölur.

Ég hlustaði á glefsur úr stefnuræðu forsætisráðherra en gluggaði svo betur í ræðuna  á netinu.  Það er öllum ljóst að verkefni ráðamanna er gríðarlegt og í sjálfu sér ekki öfundsvert en á málinu þarf engu að síður að taka.  Margt gott er í farvatninu  eins og endurskoðun vinnu og siðareglna ráðherra og embættismanna enda löngu tímabær aðgerð.  Öll þessi vinna við að komast að kjarna þess sem olli hruni fjármálakerfisins er af hinu góða. Rannsóknarvinnu vegna hugsanlegra  glæpsamlegra  þátta  einhverra  þeirra aðila  sem komust í lykilstöður fjármálageirans og viðskiptalífsins, ber  auðvitað að taka fagnandi.  

Forsætisráðherra talaði um mestu uppstokkun í stjórnkerfi og stjórnsýslu hins opinbera á lýðveldistímanum,  það er eðlilega lag um þessar mundir að gera breytingar, ef ekki við þessar aðstæður þá aldrei. Spurningar vakna hins vegar um áhrif þessara aðgerða  á mynstur byggðar í landinu sé litið til framtíðar. Breytingar eru nauðsynlegar það er öllum ljóst og vissulega þarf að skera niður og spara. Maður veltir því bara fyrir sér hvað ræður áherslunum og hvað ræður svæðaskiptingu við ákvarðanatöku.  

Þær breytingar sem snúa að pólitískum samskiptum við alþjóðasamfélagið eiga sömuleiðis að endurskoðast enda hlýtur alþjóðasamfélagið að hafa skilning á því að það þurfi að gera við þær aðstæður sem við glímum við í dag. Þá er ég t.d að tala um fjölda sendiráða og möguleika til hagræðingar á þeim vettvangi  með  öllum þeim ráðum  sem nútíma tækni býður uppá.

Þær niðurskurðarhugmyndir  sem snúa að okkur hér  í mínu litla samfélagi eru mjög neikvæðar og ýta undir svartsýni og vondeyfð íbúa, sem ég vona þó að láti aldrei bugast.  Hefði ekki verið hægt að hafa þetta með öðrum hætti ?  - ég trúi að svo sé.  Ég held að þarna hefði verið hægt að haga áherslum á annan hátt og mildari.  Svo ég tali út frá mínum bæjardyrum og mínu nærsamfélagi þá neita ég að trúa að það sé eðlilegt að loforðainnistæða okkar hjá Ríkinu sé færð algjörlega niður fyrir núllið og krefst þess að okkur verði sýnd virðing og sómi sem öðrum  skattgreiðendum þessa lands.

Þessi pistill er skrifaður eftir að hafa heyrt hljóðið í fólkinu í samfélaginu undanfarin ár en þó mest  undanfarna daga.  Þessi pistill birtir kannski ekki sérlega jákvæða mynd, enda er ég  að draga fram mynd viðkvæmrar  stöðu   okkar hér í ljósi þróunar undanfarinna ára.

Hér er  góður samfélagslegur grunnur frá gamalli tíð, góð  rótgróin fyrirtæki eru til staðar.  Sprotar nýrra tækifæra komnir upp úr moldinni, sprotar sem hafa alla burði til að vaxa og dafna.  Það sem við köllum á er að þeir sprotar og það rótfasta sem fyrir er  fái tilhlýðilega næringu til að vaxa áfram og dafna.  Það er þrátt fyrir allt hugur í fólki.

Eftir þetta hrun í fyrra haust var ekki laust við að manni finndist fólk sækja til landsbyggðarinnar, einhverjir brottfluttir komu aftur heim.  Þá sögu er hægt að segja af fleiri stöðum á landsbyggðinni.  

Í sumar var ferðamannastraumur hingað sem aldrei fyrr.  Það blés okkur vissulega von í brjóst, en við lifum ekki á sumarferðamennskunni einni saman þegar hriktir í grunnstoðum.  Við þolum enga frekari skerðingu þegar við höfum svo lengi verið í því  hlutverki að reyna  að halda sjó.  Bara alls ekki.

 Það skal tekið fram að við vanþökkum ekki það sem vel er gert en vanhugsaðri aðför að grunnþjónustu samfélags okkar  verður  að linna. Viðkvæmt samfélag má heldur ekki við ómarkvissum og kostnaðarsömum þreyfingum  sem engu skila öðru en að vera partur af loforðum stjórnmálamanna.

Í ofangreindum pistli tala ég um mína heimabyggð,  frá mínum bæjardyrum séð.    Ég geri mér þó grein fyrir að mín heimabyggð er ekki sú eina sem glímir við erfiðleika, síður en svo.

 Að lokum.

Það hlýtur að vera  lífinu í landinu til heilla, sama hvaðan horft er að í því sé lífvænleg byggð sem víðast  og þá að lífið  sé í sinni fjölbreyttustu mynd.  Það sýnir sig að nærsamfélag er okkur mikilvægt þegar harðnar á dalnum og við þurfum sem mest  að treysta á okkur sjálf t.d varðandi matvæli og grunnþjónustu. Við vitum líka að ræktun og búseta eru partur af landslagi hvers lands.

Ég á mér marga drauma.  Einn er sá að ég kýs að  sjá Ísland nýrra tíma endurreisnar í miklum  blóma, byggt ánægðum og nokkuð sáttum  íbúum. 

Íbúum sem ALLIR eru þáttakendur, óháð stétt, stöðu eða búsetuvali.

Það tel ég borga sig.

Athugasemdir

[Jensína (IP-tala skráð) 7.10.2009 kl. 17:38]

Hvert og eitt einasta orð er rétt hjá þér, - og í tíma töluð.

Það hlýtur að vera pláss á Facebook  fyrir slík sannindi ?

Kveðjur.

[Sólveig Ara (IP-tala skráð) 8.10.2009 kl. 12:45]

Anna.......ég hvet þig eindregið til að koma þessar frábæru grein þinni á framfæri á opinberum vettvangi, og það líka sem opnu bréfi til ráðamanna þjóðarinnar (hverjir svo sem það eru nú á dögum).  Í alla fjölmiðla með þetta takk fyrir, þá fyrst nærðu eyrum almennings og þ.a.l kappanna við Austurvöll (ef kappa skyldi nú kalla).

Áfram með þig stelpa - samfélagið þarf á svona rödd að halda.

 Bestu baráttukveðjur,

Sólveig.